Το πρώτο μας αφιέρωμα αφορά το Μενετιάτικο Σπίτι. Συμπεριλαμβάνει φωτογραφικό υλικό από ένα σπίτι του σήμερα στις Μενετές και απόσπασμα από το βιβλίο του κ. Βάσου Χανιώτη «Νησιώτικη Λαϊκη Τέχνη-Κάρπαθος».

Tweet

ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΣΠΙΤΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΛΛΙ Το «Μικρό Σπίτι» στον τύπο της διπλόσπιτης κατοικίας με το ιδιαίτερο κελλί έχει σχεδόν την ίδια εσωτερική διαίρεση με το μεγάλο σπίτι,αλλά  είναι πιο απλό στην διακόσμησή του. Έχει και το μικρό σπίτι, μονό η διπλό σουφά για να κοιμούνται, έχει αποκρίατο, παγκάλλι και παγκαλλάκι,ντουλάπια και συρτάρια για να φυλάσσουν τα διάφορα πράγματα. Έχει ράφια με πιάτα και σουπιέρες, τέντζερα και δίσκους. Το Μικρό Σπίτι και το κελλί έχουν ακόμη κύρια χαρακτηριστικά χαρίσματα και σκεύη πού εξυπηρετούν τις ανάγκες της οικογενείας, όπως είναι: To «Τζάκι» για το καθημερινό  μαγείρεμα και τη θέρμανση τους μήνες του χειμώνα.Τζάκι  έχει και το μικρό σπίτι και το κελλί. Το έχει μπροστά πέτρινο αραφάκι που λέγεται φουγ(ά)ρο, όπου βάζουν συνήθως τη λάμπα, τα κουταλοθούκα,την αλατιέρα, το κατσαρόλι με το νερό, το μπουκάλι με το λάδι η το λαδικό που παλαιότερα το είχαν κρεμασμένο πάνω από το φουγ(ά)ρο.Στα «κούμιλα» τοποθετείται το τσουκάλι η ο ταβάς (τηγάνι) για το μαγείρεμα η το τηγάνισμα. Η «Σταμνοθούκα», θήκη για τα σταμνιά του νερού. Τετράγωνο άνοιγμα  στο τοίχο με ξύλινο πλαίσιο με μια η δύο θέσεις για τα σταμνιά,όπου τοποθετούνται πλαγιαστά με το στόμιο λίγο προς τα πάνω. Για να βάλουν νερό γέρνουν το σταμνί προς τα κάτω. Εμπρός η σταμνοθούκα έχει ξύλινοαραφάκι, το «λα(γ)ηνοτάβλι όπου τοποθετούν το λαγήνι, το κατσαρόλι η το ποτήρι. Η «Ψωμαθούκα», θήκη για τα ψωμιά πλεγμένη με χόρτο η με σκοινί με ξύλινο η σιδερένιο στεφάνι όμοια σαν μια μεγάλη απόχη, κρέμεταιαπό τα (δ)οκάρια(οροφή), σαν ένας μεγάλος δίσκος ζυγαριάς. Τα ψωμιά ψηλά στη ψωμαθούκα παίρνουν αέρα και κρατούν και μια εβδομάδα χωρίς ναφυκιάζουν (μουχλιάζουν). Κοντά στη ψωμαθούκα κρέμεται και ο κάτσουνας καμωμένος  από κλάδο δένδρου η θάμνου με τρία η τέσσερα χαλιά(παρακλάδια).Στον κάτσουνα κρεμάζουν τα κουλούρια και ιδίως τις περίφημες μυρωδάτες κουλούρες που διατηρούνται πολλές μέρες. Η «Πιατοθούκα» η (τσαναθούκα), θήκη για τα πιάτα και τα τσανάκια της καθημερινής ιδίως χρήσης. Τα «Ταλιέρα» (το ταλέρι ), στρογγυλά ξύλινα χαμηλά τραπεζάκια, που τρώνε τις καθημερινές καθισμένοι σε ξύλινα σκαμνιά η κορμούς.Στα ταλιέρα, πλάθουν και τη ζύμη για τις κουλούρες, τα κουλούρια, τα ψιλοκούλουρα, τις μακαρούνες, τα λαζάνια, τις χυλοπίτες, τους μπακλαβά(δ)ες,τα ξεροτή(γ)ανα και για διάφορα άλλα γλυκίσματα. Ο «Καύκαλλος», μεγάλο στρογγυλό ξύλινο σκεύος καμωμένο από χοντρό κορμό δένδρου. Στον καύκαλλο ζυμώνεται το αλεύρι για τα ψωμιά και τα κουλούρια. Η «Πινακωτή», ξύλινη θήκη με τέσσαρες η πέντε θέσεις, όπου βάζουν τα άψητα ψωμιά για να τα πάνε στον φούρνο. Έχουν ακόμη διάφορα πλεκτά καλάθια, κουφούνια και σφυριά, πινάκια (μέτρα για τα σιτηρά και τα όσπρια), που τα κάνουν στο νησί και γενικά όλα τααπαραίτητα σκεύη ενός καλού νοικοκυριού. Πολλές κατοικίες  έχουν συμπληρωματικά μικρά κτίσματα για τις ανάγκες της οικογένειας. Έχουν  φούρνο για τα ψωμιά και τα φαγητά  που εξυπηρετείκαι άλλα σπίτια της γειτονιάς. Έχουν στάβλο για την κατσίκα, η την προβατίνα. Στις εξοχές όπου έχουν τα αμπέλια και τα χωράφια διατηρούν στάβλους γεωργικούς  και στάβλους (αμπελόσπιτα) όπου μένουν την εποχή της σποράς,του τρύγου και του θερισμού, με πατητήρια για τα σταφύλια, με πανωπίθια για τα κρασιά, με άλωνες για τα σιτηρά και τα όσπρια και όλα τα απαραίτητασκεύη και εργαλεία για την παραγωγική τους απασχόληση.  ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΠΙΤΙ Αντίθετα με το απλό εξωτερικό του, το Καρπάθικο σπίτι διακρίνεται για την εσωτερική του πλούσια διαρρύθμιση και διακόσμηση. Το «Μεγάλο Σπίτι», ιδίως που το έχουν για επισκέψεις, τις γιορτές, τα γλέντια και γενικά για τις επίσημες ημέρες στολίζεται με θαυμάσια έργα λαϊκής τέχνης. Όλος  χώρος του σπιτιού διαιρείται σε πολλά μέρη για να μπορεί να εξυπηρετεί  τις ανάγκες της οικογένειας σύμφωνα και με τα έθιμα του τόπου. Έτσι σχηματίζονται οι «σουφάδες» και κάτω τους οι « αποκρίατοι» (υποκρέββατοι), τα « παγκάλια », τα ντουλάπια και τα συρτάρια που είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Καρπάθικου σπιτιού. Το Μεγάλο Σπίτι χωρίζεται σε δύο μέρη σύμφωνα με τη γραμμή της μεσάς, που υποβαστάζεται από το στύλο. Όλο το μέσα μέρος το πιάνουν  οι σουφάδες , που είναι ξύλινα πατάρια εφαρμοστά στους τοίχους με φρακτή πρόσοψη προς τον «πάτο». Οι σουφάδες είναι συνήθως δύο. Ο κάτω σουφάς προς το μέρος ρτης πόρτας και ο πάνω σουφάς (η πανωσούφαο), που είναι ψηλός 30 πόντοι περίπου(υπάρχουν σπίτια και με ένα μόνο σουφά). Στους σουφάδες ανεβαίνουν από ξύλινα φρακτά σκαλιά, αφού πιαστούν από τους δυο ξύλινους στύλος, που λέγονται «ορτοί» και ενώνονται επάνω με ξύλινο στεφανωτό το «καμαροσάνιδο» (η στεφάνι), που είναι πάντα εργασμένο με υπομονή και τέχνη.Στο καμαροσάνιδο συναντούμε διάφορα ωραία ξυλόγλυπτα σχέδια με φύλλα, λουλούδια, σταυρούς, περιστέρια και λεοντάρια, πολλά με βυζαντινή τεχνοτροπία. Εδώ, σύμφωνα με παλαιό έθιμο του τόπου μας, κρεμάζουν  την αρχιχρονιά (1η  Σεπτέμβρη), ρόδια και βλαστούς από σταθόρια για νάναι πλούσια και ευτυχισμένη η χρονιά. Οι σουφάδες έχουν στην μπροστινή τους πλευρά χαμηλά ξυλόγλυπτα καγκελάκια, τα «τραπουζάνια» με σχεδία «καλάουρα» (κοχλία). Και ο πάνω σουφάς σε πολλά σπίτια χωρίζεται με χαμηλά  καγκελάκια  και έχει δική του είσοδο με ξύλινους στύλους από τον κάτω σουφά. Παράλληλα προς τη μεσά είναι οι ξύλινες κρεμάστρες, που στολίζουν πάνω τις μαντήλες. Εκτός από τους δύο σουφάδες πολλά σπίτια έχουν ακόμη ένα ξύλινο πατάρι τη «μουσάντρα», που στηρίζεται στην άκρη του πάνω σουφά και στον έξω τοίχο. Η μουσάντρα είναι σαν ένας εξώστης που βλέπει προς το πάτωμα  και είναι υψηλότερο από τον πάνω σουφά. Στους σουφάδες και στη μουσάντρα, που χρησιμεύουν κυρίως για να κοιμούνται, έχουν τα στρώματα και τα παπλώματα, τα κιλίμια και τα χράμια, τις φορεσιές, τα μπαούλα και τις κασέλλες. Οι σουφάδες και η μουσάντρα χρησιμεύουν και για θεωρεία που κάθονται συνήθως οι γυναίκες και παρακολουθούν το γλέντι και το χορό, που γίνεται στο σπίτι, στις γιορτές, στους γάμους στα βαφτίσια και σε κάθε οικογενειακή χαρά και διασκέδαση. Όπως  μπαίνουμε από την πόρτα, που είναι πάντα στη άκρη του σπιτιού, βλέπουμε μπροστά μας κάθετα προς το σουφά το «παγκάλλι»(η πάγκα). Το παγκάλλι έχει διπλό σκοπό, χρησιμεύει για κάθισμα και για αποθήκη. Είναι ένα είδος ξύλινου ψηλού καναπέ φρακτό και στερεωμένο στον τοίχο και στη ξύλινη πρόσοψη του κάτω σουφά. Χωρίζεται σε δύο μέρη, στην όξω πάγκα(προς την πόρτα) και στη μέσα πάγκα(προς το σουφά). Στην έξω άκρη έχει ξύλινο χερούλι, το «κουτσουρούνι». Οι πάγκες ανοίγουν από πάνω με τα «παγκόφυλλα». Στις  πάγκες φυλάσσουν αλεύρι, σιτηρά, όσπρια και άλλα αγροτικά προϊόντα. Τα παγκόφυλλα κλείνουν και στρώνεται πάνω κιλίμι η χράμι και γίνεται το παγκάλλι ένα ευρύχωρο χαρακτηριστικό κάθισμα του Καρπάθικου σπιτιού. Μετά το παγκάλλι κάθετα προς αυτό είναι το «παγκαλλάκι», που ανοίγει από πάνω με σανιδόφυλλο και χρησιμεύει και αυτό για κάθισμα και για να φυλάσσουν διάφορα ρούχα. Το παγκαλλάκι έχει μέσα και ιδιαίτερη θήκη το «παρταλαμί»(παρθαλαμίδι) για διάφορα μικροπράγματα. Επάνω από το παγκάλλι όλος ο τοίχος μέχρι τα ράφια είναι καλυμμένος με περαστά ξύλα με σχέδια σκαλιστά και στη μέση ξεχωρίζει το περίφημο ξυλόγλυπτο ντουλάπι και κάτω και κατω του το συρτάρι. Στο ντουλάπι φυλάσσουν το κρασί, το ρακί και τη μαστίχα, το γλυκό, τα καρύδια και τα αμύγδαλα που τάχουν πάντα πρόχειρα για να κεράσουν τους επισκέπτες. Στην πρόσοψη του σοφά, στο μέσα μέρος, είναι άλλο ένα μικρό ντουλαπάκι με το ανάλογο συρτάρι του που βάζουν και εκεί διάφορα γλυκίσματα και ποτά και στον μέσα τοίχο μια μεγάλη ντουλάπα για τα ποτήρια, για σερβίτσια και για ρούχα. Είναι χαρακτηριστικά του καρπάθικου σπιτιού τα ντουλάπια αυτά, που έχουν σ αυτό την ίδια θέση και το ομορφαίνουν με τα ωραία σχέδιά τους. Στα ντουλάπια και τα συρτάρια, όπως και στο καμαροσάνι(δ)ο, συναντούμε τα πιο σημαντικά ξυλόγλυπτα της Καρπάθικης λαϊκής τέχνης. Θαυμάσιοι είναι οι συνδυασμοί με τα κομματιαστά ξύλα, άσπρα και σκούρα, στους φυσικούς χρωματισμούς. Ωραία σχέδια σε πολλές παραλλαγές, ανάγλυφα και σκαλιστά, σχήματα γραμμικά, φυτικά και ζωικά με ρόμβους, σταυρούς, περιστέρια, φύλλα και λουλούδια, δουλεμένα με υπομονή και αγάπη από τους επιδέξιους καρπάθιους τεχνίτες. Όλο το χώρο κάτω από τους δυό σουφάδες τον πιάνουν οι δυό αποκρίατοι, ο όξω αποκρίατος(κάτω από τον κάτω σουφά) και ο μέσα αποκρίατος(κάτω από τον πάνω σουφά). Και οι δυό αποκρίατοι έχουν ξύλινες πόρτες προς τον πάτο που κλείνουν από έξω με μικρά ξύλινα μανταλάκια. Οι αποκρίατοι χρησιμεύουν για αποθήκες. ΄Εχουν εκεί μέσα στη σειρά τα πανωπίθια (πιθάρια), μεγάλα και μικρά, με κρασί και το λάδι , τις λα(γ)ήνες και τους πιθιακούς (μικρά πήλινα δοχεία) με τις ελιές, το τυρί, το βούτυρο, το μέλι, έχουν  τις σταφί(δ)ες  και τα ασκάδια (ξερά σύκα), μοστοκοφτές (μουσταλευριές). Στους αποκρίατους βάζουν τις πατάτες, τα κρομμύδια, τους σκόρδους, τα ξερά γλυκά κολοκύθια, το ντοματόζουμο (ντοματοπελτέ) και άλλα είδη διατροφής, προμήθεια για το χειμώνα η και για όλο χρόνο. Φυλάσσουν επίσης μέσα διάφορα σκεύη του νοικοκυριού των, που χρησιμοποιούν κάθε τόσο και διάφορα εργαλεία που χρειάζονται στις καθημερινές δουλειές.  Τα ξύλινα ράφια με τα λεπτά διακοσμητικά σκαλίσματα είναι επίσης χαρακτηριστικά του Καρπάθικου σπιτιού. Τα ράφια γύρω-γύρω είναι συνήθως σε δυο και τρεις  σειρές στον τοίχο πάνω από το παγκάλλι, στον τοίχο πάνω από τους σοφάδες και στον μέσα τοίχο όταν το σπίτι δεν έχει μουσάντρα. Στα ράφια «στολίζουν» όρθια στη σειρά ωραία παλιά πιάτα και σουπιέρες, «μαστραπάδες» και λαγήνια, πολλά από αυτά αξίας, φερμένα από μακρινές χώρες από τους ναυτικούς και τους ξενιτεμένους, που δίνουν με τα χρωματιστά πλουμίδια τους μια ιδιαίτερη ομορφιά στο μεγάλο σπίτι. Στα ράφια συνήθως τοποθετούν και τα εικονίσματα η σε ιδιαίτερο γύψινο εικονοστάσι βυζαντινής τεχνοτροπίας. Σε πολλά σπίτια βλέπουμε στολισμένα στους τοίχους  ωραία πλεκτά πανέρια με χρωματιστά  πλουμίδια, τοπικής κατασκευής, που τα χρησιμοποιούν τις γιορτές και τις επίσημες ημέρες. Στα νεώτερα σπίτια παρατηρούμε εκτός από τα ξύλινα μεγάλα ράφια και πρόσθετα γύψινα ραφάκια στους τοίχους  όπου τοποθετούν διάφορα κάδρα και καθρέφτες, λάμπες, βάζα και δίσκους. Πολλά είναι τα σπίτια και σε όλα σχεδόν τα χωριά της Καρπάθου που έχουν στο εσωτερικό τους ωραία ξυλόγλυπτα. Αν και τυποποιημένα τα διάφορα σχέδια, σύμφωνα με την παλαιά παράδοση που ακολουθούν οι τεχνίτες στην όλη ξυλόγλυπτη διακόσμηση του μεγάλου σπιτιού, παρουσιάζουν στη σύνθεσή  τους πολλές ωραίες παραλλαγές, θαυμάσια έργα, που πλουτίζουν την νησιώτικη μας λαϊκή τέχνη.      Τα ξυλόγλυπτα αυτά μαζί με το ταιριαστό τους συμπλήρωμα, τα ωραία πολύχρωμα υφαντά και κεντήματα, που κάνουν στο νησί, συνδυάζονται σε ένα αρμονικό σύνολο και δίνουν στο Καρπάθικο σπίτι έντονα το χαρακτηριστικό  τοπικό χρώμα. Έτσι οι λαϊκοί τεχνίτες της Καρπάθου έχουν επιτύχει να κάμουν το μεγάλο σπίτι μια εξυπηρετική σάλα για την οικογένεια, μια ωραία αίθουσα, κατάλληλη και για τα ομαδικά λαϊκά γλέντια, που τόσο συνηθίζουν οι καλόκαρδοι νησιώτες. Και είναι, αυτές τις εορτάσιμες ώρες, τις μέρες και τις νύκτες, τότε που πρέπει να το δεί κανείς το Καρπάθικο σπίτι, όταν δονείται από το λαϊκόν ενθουσιασμό, όταν παίζουν οι λύρες και τα λα(γ)ούτα και οι κοπέλλες και τα παλικάρια της Καρπάθου χορεύουν τους ρυθμικούς χορούς τους και τραγουδούν τα περίφημα νησιώτικα τραγούδια. με την πολύτιμη συμβολή του Μιχάλη Γεωργίου

Πανηγυρικός Εορτασμός 80 χρόνων της 5ης Οκτωβρίου 1944

Ο Σύλλογος Απανταχού Μενετιατών Καρπάθου Αττικής γιόρτασε τα 80 χρόνια του Επαναστατικού και Απελευθερωτικού κινήματος της Καρπάθου της 5ης Οκτωβρίου 1944.

τελευταία ανανέωση: 15/11/2024 20:35:04, κατηγορία: Ανακοινώσεις

Βασιλόπιτα 2024

Το Σάββατο, 10 Φεβρουαρίου 2024 πραγματοποιήθηκε στο εστιατόριο «Lazaro Restaurant 1971», η εκδήλωση της κοπής της Πρωτοχρονιάτικης Πίτας του Συλλόγου Απανταχού Μενετιατών Καρπάθου Αττικής.

τελευταία ανανέωση: 14/02/2024 15:46:48, κατηγορία: Ανακοινώσεις

Πρόσκληση Κοπής Βασιλόπιτας του 2023

H Πρόεδρος και τα μέλη του Διοικητικού Συμβούλιου του Συλλόγου Απανταχού Μενετιατών Καρπάθου «Η Κοίμησις της Θεοτόκου» έχουν τη χαρά να προσκαλέσουν τα μέλη, τους συμπατριώτες και τους φίλους της Καρπάθου στην καθιερωμένη εκδήλωση για την κοπή της Βασιλόπιτας του 2023.

τελευταία ανανέωση: 11/01/2023 13:12:12, κατηγορία: Εκδηλώσεις

περισσότερα άρθρα